Arşiv Belgelerine Göre 19. Yüzyılın Son Çeyreğinde

Birinci Bölümde, çalışmamıza altyapı teşkil etmesi düşüncesiyle kısaca Trabzonh tarihi hakkında bilgi verdik. Bu çerçevede Trabzon kelimesinin kaynağı, şehrin kuruluşu, Türk hakimiyetinden önce ve sonra Trabzon şehrinin durumu, Trabzon'un fethi ve işgal sürecine kadar Osmanlı dönemindeki Tabzon tarihi hakkında bilgilere yer vermeye çalıştık.

İkinci bölümde, Trabzon şehrinin sosyo kültürel ve dini hayatıyla ilgili konuları ele aldık. Bu bağlamda aile yapısı, aile içi ilişkiler, evlenme boşanma, nikah, nişan, düğün, çeyiz, miras işlemleri ve vasi tayini gibi konuları derinlemesine inceleyerek ortaya koymaya çalıştık. Ayrıca toplumdaki sosyal sınıflar, dini ve etnik yapıya göre nüfus dağılımı, şehirdeki müslüman ve gayrimüslim nüfus oranları, bunların şehrin sosyo kültürel ve dini hayatındaki rolü, eğitim durumları, mesleki ve folklorik yapı gibi konuları irdelemeye çalıştık. Bunlara ilaveten müslüman ve gayrimüslimlerin eğitim kurumları, burada verilen eğitim ve bu eğitimin Osmanlı toplum ve siyasi hayatına yansımaları üzerinde durduk. Özellikle azınlık okulları ve yabancı elçilik görevlilerinin eğitim öğretim faaliyetleri çerçevesinde dini değerlere dayalı birtakım misyonerlik faaliyetlerine girişmelerini ve bu faaliyetlerle ilgili bilgileri tarihi belgeler ışığında değerlendirmeye gayret ettik.

Üçüncü bölümde ise şehir yönetimi ve şehrin güvenliğiyle ilgili bilgilere yer verdik. Bu çalışma 19. yüzyılın son çeyreğinde Trabzon'daki siyasi ve sosyokültürel yaşamın belirlenmesinde dini inançların etkin olduğunu ortaya koyarak son bulmaktadır.