Beşer ve Tabi'at

Beşer ve Tabiat, II Meşrutiyet sonrası Osmanlı bilginlerimizden Subhi Edhem tarafından, ülkemizin işgale uğradığı bir dönemde, İstanbul'da 7 Ağustos - 11 Eylül 1919 tarihleri arasında, haftalık olarak, toplam beş sayı yayımlanabilmiş, felsefî-bilimsel bir dergidir. Askeri veteriner olup çeşitli okullarda doğabilimleri hocalığı da yapan Subhi Edhem'in, bilim ve felsefe başta olmak üzere, farklı konulara dair basılmış birçok eseri, dönemin çeşitli dergilerinde yayınlanmış pek çok yazısı bulunmaktadır. Yazar, bunların yanı sıra bilimsel dergiler de çıkarmıştır. Bu dergilerden biri olan Beşer ve Tabiat, Subhi Edhem'in bilindiği kadarıyla son yayınıdır. Dergide, çeşitli yazarlarla birlikte önemli bir kısmı Subhi Edhem tarafından kaleme alınmış, doğabilimleri başta olmak üzere bilim, felsefe, bilim tarihi, hukuk felsefesi, hukuk tarihi, sosyoloji, tarih, antropoloji, ekonomi, sanat, ahlak felsefesi, gibi çeşitli alanlara ilişkin pek çok makale bulunmaktadır. Subhi Edhem'in, dergide, özellikle hocası İsmail Hakkı Çelebi'nin İlm-i Hayvânât-ı Tıbbiye adlı eseri üzerinden ülkemizdeki doğabilimleri öğretimine, bu bilimlerin İslam ve Osmanlı dünyasındaki tarihçesine, dönemindeki çeşitli bilimsel yayınlara, bilim ve eğitim anlayışına, çeşitli gazetelere, Darülfünun'daki gelişmelere yönelik görüş, eleştiri ve değerlendirmelerini içeren yazıları oldukça önemli görünmektedir. Subhi Edhem'in dergideki ilginç yazılarından biri de okuyuculara Latince öğretmeyi amaçlayan tefrikadır.

Beşer ve Tabiat'ta bunların dışında dönemin kültür hayatına ilişkin ilginç haber ve yorumlarla karşılaşılmaktadır. Tıp fakültesine ilk defa kadın öğrenci alınma kararının duyurulması, hukuk fakültesinin bu konuda öncülük yaptığının belirtilmesi, Lozan Üniversitesi'nden mezun olup dönen öğrencilerin adları ve ihtisas alanlarının ilanı, maaşlı öğretmenlerin siyasî gazete ve dergilere sorumlu müdür olamayacakları fakat ücretli öğretmenlerin olabilecekleri, siyasî olmayan yayınlar için sıkıntı bulunmadığı kararının duyurulması, bir şirketin ilk defa tıpkı Nobel ödülü gibi edebî eserleri için Tevfik Fikret ödülü vereceğinin bildirilmesi, yeni çıkan çeşitli gazeteler, en iyi yabancı kitapların İstanbul'da nereden alınabileceğine dair tavsiyeler gibi birçok haber ve yorum içeren Beşer ve Tabiat, sadece Subhi Edhem'in zihniyetini yansıtan Osmanlı son dönem bilimsel ve felsefî dergiciliğimiz örneklerinden biri olması bakımından değil, işgal altındaki bir ülkenin kültür hayatını yansıtması bakımından da önemli bir belge niteliğindedir.