Bilgi Sosyolojisi ve İslam Araştırmaları

Aşkın kaynaklı Vahyin tarihe girişinin tarihsel-toplumsal zemini, ?slâm'ın doğmaya başlaması, metin olarak tarihte, tarihle ve tarih aracılığıyla hatta yardımıyla Kur'ân'ın kuruluşu; onda geçen hâdiseler, ilişkiler, terim, kelime, kavram, inanç ve uygulamalar; Peygamber'in kendisine ve davranış tarzına (Sünnet) dâir anlatılar; kurucu ve kurulan kelime, kavram, inanç, uygulama ve diğerlerinden müteşekkil Hadisler; Kur'ân'a ve Peygamber'e dayandırılan geleneksel kelamî, hukukî ve tasavvufî inançlar, fikirler ve tatbikatlar; bunlara yaslanarak kurulan mezhepler, tarikatlar ve savundukları görüşler (ki bunların tamamına fenomenolojinin özel ve özgün kullanımı ve tanımıyla 'bilgi' adını veriyoruz) din sosyolojisine dönüştürülen bir fenomenolojik bilgi sosyolojisi bakış açısıyla; yani "her türden dinsel 'bilgi'nin ancak ortaya çıktığı veya çıkarıldığı bağlamlarda anlaşılabileceği ve anlamlandırılabileceği" görüşüyle yeniden ve tekrar tekrar incelenmelidir.

Tamamlayıcılık bakımından, aynı görüşle günümüz hâlleriyle de incelenmelidirler hepsi. Aksi takdirde, bilgidin sosyolojisi bir "tarihsel çaba" niteliğinden çıkıp "tarih çabası"na dönüşüverir. Hâlbuki, varsa, anlam ve anlamlandırma ve böylece "dinsel dünyâ kurma" ayrılıkları, geçmiş ve bugünü karşılaştırmalı bir "tarihsel çaba" ile tespit edilebilir ve anlaşılabilir.