Borçlar Hukuku Dersleri

Elinizdeki bu kitabın ilk basısı, rahmetli babam Aydın Aybay'ın 1966-1967 ders yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesinde vermiş olduğu Borçlar Hukuku derslerinin notlarının derlenmesiyle oluşturulmuştu. Son olarak 2011 yılında on üçüncü basısı yayımlanmıştı. Söz konusu bası, 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6098 sayılı yeni Türk Borçlar Kanunu'na göre yazılmıştı. Kitabın yazarı sevgili babamı 6 Mart 2013 tarihinde kaybettik. Ne yazık ki bir sonraki basıyı hazırlamaya ömrü vefa etmedi.
2011 yılından bu yana her ne kadar Türk Borçlar Kanunu'nda değişiklik olmasa da, kitabın tükenmesi üzerine yeni bir bası hazırlama ihtiyacı ortaya çıktı. Filiz Kitabevi yetkilisi Sayın Oğuzhan Oruç bu konuda benimle temas ettiğinde son derece heyecanlandığımı ifade etmeliyim. Akademik hayatımın her safhasında yararlandığım, özellikle yüksek lisans ve doktora aşamalarında meslektaşım olan arkadaşlarımın da yararlandığını gördüğüm bu eseri yeni basıya hazırlama görevini son derece onur ve gurur verici bir ödev olarak görüyorum. Bu ödevi yerine getirirken çok zorlanmadığımı da söylemeliyim. Bunun sebebi, hem 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nda bir değişiklik olmaması hem de kitabın içeriğinin her zaman için güncel ve faydalı olmasıdır. Çeşitli dipnot ve özel kanun düzeltmelerinin yapıldığı bu basının tüm hukuk camiasına hayırlı olmasını temenni ediyorum. Borçlar Hukukunun tüm kavramlarının son derece akıcı ve açık bir dille, kısa ve özlü bir şekilde açıklandığı bu kitaptan başta öğrenciler olmak üzere hukuk bilimi ile ilgilenen herkesin verimli bir biçimde faydalanabileceğini düşünmekteyim. Umarım sevgili babamın ruhu da huzur içinde olmaya devam edecektir.
Son olarak bu basının hazırlanmasında emeği olan başta Filiz Kitabevi yetkilisi Sayın Oğuzhan Oruç olmak üzere tüm Filiz Kitabevi çalışanlarına teşekkürü bir borç bilirim.
Yrd. Doç. Dr. Mehmet Erdem AYBAY İstanbul, 2016

İÇİNDEKİLER
GİRİŞ
§ 1. Borçlar Hukukunun Konusu ............................................................................ 1
I. Borçlar Hukuku ve Medenî Hukuk ..................................................... 1
II.Borç İlişkisi ......................................................................................... 3
III.Borçlar İlişkisi Örnekleri ..................................................................... 4
IV.Borçlar Hukukunun Önemi ................................................................. 5
V. Borçlar Hukuku ve Ticaret Hukuku .................................................... 6
§ 2. Alacak, Borç Kavramları ve Borç İlişkisinin Nisbî Niteliği ............................ 6
I. Genel Bakış ......................................................................................... 6
II.Alacak ve İstem .................................................................................. 7
III.Borç ve Sorumluluk ............................................................................. 8
IV.Borç İlişkisinin "Nisbî" (Göreceli) Niteliği ........................................ 10
§ 3. Borç İlişkilerinin Borçlar Kanunundaki Düzenleme Biçimi ......................... 12
Birinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN KAYNAKLARI
Birinci Ayırım
SÖZLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR
§ 4. Hukuksal İşlem ve Sözleşme ............................................................................ 15
I. Hukuksal işlem .................................................................................. 15
II.Sözleşme ve Sözleşme Türleri ........................................................... 22
III.Sözleşmenin Unsurları ........................................................................ 24
§ 5. Sözleşmenin Kurulması .................................................................................... 25
I. Genel Olarak ...................................................................................... 25
II.İrade Açıklaması ................................................................................ 25
III.Karşılıklı Birbirine Uygun İrade Açıklaması ...................................... 26
IV.Öneri (İcap) ........................................................................................ 27
V. Kabul ................................................................................................. 30
VI.Sözleşmenin Kurulma Anı ................................................................. 32
§ 6. Sözleşmenin Şekli .............................................................................................. 33
I. Şekil Sorunu ....................................................................................... 33
II.Şeklin Çeşitleri ................................................................................... 34
§ 7. Sözleşmenin Konusu (İçeriği) ........................................................................... 37
I. Genel Olarak ...................................................................................... 37
II.Sözleşme Serbestliği İlkesi ................................................................ 38
III.Sözleşme Serbestliğinin Sınırlandırılması .......................................... 38
IV.Sözleşme Yapma Zorunluğu ve Sözleşme Yapma Vaadi ................... 42
V. Aşırı Yararlanma (Gabin) .................................................................. 44
VI.Genel İşlem Koşulları ......................................................................... 45
§ 8. Sözleşmenin Yorumlanması ve Muvazaa ........................................................ 47
I. Yorum (Tefsir) ................................................................................... 47
II.Muvazaa ............................................................................................. 50
III.İnançlı İşlem ....................................................................................... 56
§ 9. Sözleşmenin Hükümsüzlüğü ............................................................................ 57
I. Genel Olarak Hukuksal İşlemlerde Hükümsüzlük ............................. 57
II.Sözleşmeleri Mutlak Butlanla Hükümsüz Kılan Genel Sebepler ....... 60
III.Kesin Hükümsüzlüğün Sonuçları ....................................................... 62
IV.Sözleşmelerde Nisbî Hükümsüzlük Meydana Getiren Genel
Sebepler .............................................................................................. 64
V. Nisbî Hükümsüzlük Sebebi Olarak İrade Bozukluğu Hallerine Genel Bakış ........................................................................................ 65
VI.Yanılma (Hata) ................................................................................... 66
VII.Aldatma (Hile) ................................................................................... 70
VIII.Korkutma (Tehdit) ............................................................................. 71
IX.Aşırı Yararlanma (Gabin) ................................................................... 72
X. Ehliyet Noksanı .................................................................................. 73
§ 10. Sözleşmelerde Temsil ...................................................................................... 73
I. Temsil Kavramı ................................................................................. 73
II.Temsilin Çeşitleri ............................................................................... 74
III.Dolaylı (Vasıtalı) Temsil .................................................................... 75
IV.Doğrudan Doğruya (Vasıtasız) Temsil ............................................... 76
V. Yetkisiz Temsil .................................................................................. 80
İkinci Ayırım
HAKSIZ FİİLLERDEN DOĞAN BORÇLAR
§ 11. Genel Bakış ...................................................................................................... 82
I. Haksız Fiil Kavramı ........................................................................... 82
II.Haksız Fiil Sorumluluğunda Temel Ayırım ....................................... 84
§ 12. Kusurlu Sorumluluk ....................................................................................... 85
I. Genel Olarak Haksız Fiilin Unsurları.................................................. 85
II.Hukuka Aykırılık ............................................................................... 85
III.Kusur .................................................................................................. 88
IV.Zarar ................................................................................................... 90
V. İlliyet Bağı ......................................................................................... 91
VI.Sorumluluk ......................................................................................... 93
§ 13. Kusursuz Sorumluluk ..................................................................................... 93
I. Genel Olarak ...................................................................................... 93
II.Ayırt Etme Gücüne Sahip Olmayanların Haksız Fiil Sorumluluğu ... 94
III.Adam Çalıştıranların Sorumluluğu ..................................................... 95
IV.Hayvan İdare Edenlerin Sorumluluğu ................................................ 96
V. Yapı Sahibinin (malikin) Sorumluluğu .............................................. 97
VI.Tehlike Sorumluluğu ve Denkleştirme ............................................... 98
§ 14. Haksız Fiilin Sonuçları ................................................................................... 99
I. Genel Bakış ........................................................................................ 99
II.Zararın Hesaplanması ....................................................................... 99
III.Tazminatın Belirlenmesi ................................................................... 100
IV.Failin Birden Fazla Olması ............................................................... 102
V. Tazminat Davası .............................................................................. 103
Üçüncü Ayırım
SEBEPSİZ ZENGİNLEŞMEDEN DOĞAN BORÇLAR
§ 15. Sebepsiz Zenginleşme Kavramı ve ZenginleşmeninUnsurları .................. 105
I. Borç Kaynağı Olarak Sebepsiz Zenginleşme ................................... 105
II.Unsurları .......................................................................................... 105
III.Sebepsiz Zenginleşmenin Temel Hükmü ......................................... 107
§ 16. Özel Sebepsiz Zenginleşme Halleri ve Sebepsiz İktisap Sayılmayan
Haller .............................................................................................................. 108
I. Genel Olarak .................................................................................... 108
II.Özel Haller ....................................................................................... 109
III.Sebepsiz Zenginleşme Sayılmayan Haller ........................................ 110
§ 17. Geri Vermenin Kapsamı .............................................................................. 111
I. Kapsamı ........................................................................................... 111
II.Zamanaşımı ...................................................................................... 112
İkinci Bölüm
BORÇ İLİŞKİSİNİN HÜKÜMLERİ
Birinci Ayırım
BORCUN İFASI
§ 18. Genel Olarak İfa ........................................................................................... 114
I. Kavram ............................................................................................ 114
II.İfanın Konusu .................................................................................. 114
III.İfa Edecek Kişi ................................................................................. 119
IV.İfa Edilecek Kişi ............................................................................... 121
§ 19. Borcun İfa Yeri ............................................................................................. 121
I. Kavram ve Önemi ............................................................................ 121
II.Kurallar ............................................................................................ 122
III.Kanunla Belli Olan İfa Yeri .............................................................. 122
§ 20. İfa Zamanı ..................................................................................................... 123
I. Genel Olarak .................................................................................... 123
II.Muaccellik ....................................................................................... 123
III.Vâde Nasıl Hesaplanır? ..................................................................... 124
IV.Borçlu Borcunu Vâdeden Önce Ödeyebilir mi? ............................... 125
V. İki Tarafa Borç Yükleyen Sözleşmelerin İfası ................................. 126
§ 21. İfanın İspatı ve Mahsup ............................................................................... 127
§ 22. Alacaklının Temerrüdü ................................................................................ 129
I. Genel Olarak Koşulları .................................................................... 129
II.Hükümleri ........................................................................................ 130
III.Alacaklı Temerrüdü Hükümlerinin Uygulanacağı Özel Haller ......... 132
İkinci Ayırım
BORCUN İFA EDİLMEMESİ
§ 23. Giriş ................................................................................................................ 133
I. Kavram ve Temel Ayırımlar ............................................................ 133
II.Plân .................................................................................................. 135
§ 24. İfa Dâvası ve İfaya Zorlama ......................................................................... 136
I. Genel Esaslar ................................................................................... 136
II.Özel Haller ....................................................................................... 137
III.Cebri İcra .......................................................................................... 137
§ 25. Edimin Borçlunun Kusuru İle İmkânsızlaşması ........................................ 138
I. Genel Bakış ...................................................................................... 138
II.Sorumluluğun Şartları ...................................................................... 138
III.Tazminat ........................................................................................... 143
§ 26. Borçlunun Temerrüdü .................................................................................. 145
I. Genel Bakış ...................................................................................... 145
II.Temerrüdün Koşulları ...................................................................... 145
III.Temerrüdün Borçlu Bakımından Ana Hükümleri ............................. 147
IV.Borçlu Temerrüdü Sebebiyle Alacaklının Hakları ........................... 149
Üçüncü Ayırım
BORÇLARIN ÜÇÜNCÜ KİŞİLERE ETKİSİ
§ 27. Borç İlişiği ve Üçüncü Kişiler ....................................................................... 152
I. Genel Bakış ...................................................................................... 152
II.Halefiyet .......................................................................................... 152
III.Üçüncü Kişi Lehine Sözleşme .......................................................... 153
IV.Üçüncü Kişinin Fiilini Üstlenme ...................................................... 154
Üçüncü Bölüm
BORCUN SONA ERMESİ
§ 28. Genel Esaslar ................................................................................................. 155
I. Kavram ............................................................................................ 155
II.Borcun Düşmesinin Ana Hükümleri ................................................ 157
§ 29. Yenileme ........................................................................................................ 158
I. Kavram ve Yenilemenin Şartları ...................................................... 158
II.Yenilemenin Hükmü ........................................................................ 159
§ 30. Alacaklı ve Borçlu Sıfatlarının Birleşmesi .................................................. 159
I. Genel Olarak .................................................................................... 159
II.Hükmü ............................................................................................. 160
§ 31. Takas .............................................................................................................. 160
I. Genel Olarak Takas .......................................................................... 160
II.Takasın Şartları ................................................................................ 160
III.Takas Yapılması ............................................................................... 162
IV.Takasın Hükmü ................................................................................ 164
§ 32. İmkânsızlık .................................................................................................... 165
§ 33. Zamanaşımı ................................................................................................... 165
I. Kavram ............................................................................................ 165
II.Koşulları .......................................................................................... 167
III.Zamanaşımının Kesilmesi ve Durması ............................................. 169
IV.Zamanaşımının Hükmü .................................................................... 171
Dördüncü Bölüm
BORÇLARIN ÇEŞİTLERİ
§ 34. Müteselsil Borçlar ......................................................................................... 173
I. Kavram ............................................................................................ 173
II.Teselsülün Hükümleri ...................................................................... 175
§ 35. Şartlı Borçlar ................................................................................................. 177
I. Kavram ............................................................................................ 177
II.Borcun Koşula Bağlanması .............................................................. 179
III.Koşulun Çeşitleri .............................................................................. 180
IV.Koşulun Hükümleri .......................................................................... 181
§ 36. Bağlanma Parası, Cayma Parası ve Ceza Koşulu ...................................... 183
I. Bağlanma Parası ............................................................................... 183
II.Cayma Parası ................................................................................... 183
§ 37. Ceza Koşulu ................................................................................................... 184
I. Kavram ............................................................................................ 184
II.Cezaî Koşulunun Çeşitleri ve Hükümleri ......................................... 184
III.Ceza Koşulu İle İlgili Diğer Hükümler ............................................. 185
Beşinci Bölüm
ALACAĞIN TEMLİKİ VE BORCUN NAKLİ
§ 38. Alacağın Devri ............................................................................................... 187
I. Kavram ............................................................................................ 187
II.Devrin Konusu ................................................................................. 189
III.Devrin Şartları ................................................................................ 190
IV.Devrin Hükümleri ........................................................................... 192
§ 39. Borcun Üstlenilmesi ...................................................................................... 195
I. Genel Olarak .................................................................................... 195
II.İç Üstlenme Sözleşmesi ................................................................... 196
III.Dış Üstlenme Sözleşmesi ................................................................. 196
IV.Borcun Yüklenilmesinin Hükümleri ................................................ 196
V. Borca Katılma .................................................................................. 197
§ 40. Malvarlığının veya İşletmenin Devri ........................................................... 197
I. Genel Olarak .................................................................................... 197
II.Malvarlığı veya İşletme Devri Halinde Borçların Geçişi ................. 197
III.İşletmelerin Birleşmesi Halinde Borçlardan Sorumluluk .................. 198
§ 41. Sözleşmenin Devri ve Sözleşmeye Katılma ................................................. 198