Çağları İçinde Türk Destanları

Türk edebiyatında destanın, zaman içerisinde derinliğine, coğrafya üzerinde ise genişliğine gelişen bir özelliği vardır. Bu özellikle destanlar yapı ve ayrıntıları ile Türk milletinin tarih anlayışını ve hayata bakış tarzını işlerler. Bu düşünceden hareketle, dağınık bir vaziyetde olan destan çalışmalarına dayanarak, edebiyat derslerinde faydalanılacak bu eseri meydana getirmeye çalıştım. Destanlar tür olarak edebiyatın malı olmakla beraber, tarihten beslenirler, destanların bu ikili yönü ele alınarak değerlendirmeleri yapıldı, bilhassa kaynakları ve millet yapısı ile olan bağlılıkları mümkün mertebe araştırılarak, destanı destan yapan değerler ve bu değerler araştırılırken, destanların tarihle olan bağlılıkları üzerinde durularak, mensub oldukları devletin tarih sahnesine çıkışı ve tarih seyri bir bütün olarak verildi.

Türk destanları, milletimizin devlet olma ERK'ini işlediklerinden, bu görüş üzerinde ısrarla durmamız okuyucu tarafından hoş karşılanacağı kanaatindeyim. Türkler tarih akışı içinde sürekli olarak bir destan hayatı yaşamışlardır. Elimizdeki bu kitapla bu destan hayatının yapısı incelenecektir. Bu inceleme yapılırken mümkün mertebe ayrıntıların ve davranışların kaynaklarına inilmeye çalışıldı, bu çalışmada yeterince, başarılı olduğumu iddia edecek değilim. Muhakkak ki amatörce bu çalışmamızın üstünde daha güçlü ve akademik çalışmalar olacaktır. Türk kültürünün buna muhtaç olduğu kanaatindeyim. Bu kitapta gördüğünüz Şamanist inancın tesiri ile gelişen destanları ören kavram ve ayrıntıların değişerek, asıl destan özü İslam tesirinde gelişen destanlarda ve yerel bölgelere bağlı olarak teşekkül eden ferdi destanlarda da yaşatılmıştır.

Tarihin çok eski devirlerinden başlayarak bugüne kadar devam edegelen Türk destan zinciri ferdi kaygıların üstünde, toplum heyecanına dayanarak şekil kazanmış ve milli hareketlerin birer hatırası olarak da milli duyguların, vatan ve millet sevgisinin kaynağı olmuşlardır, bu anlayışla ele aldığım bu sahayı gücümün yettiği kadar tanıtmaya çalıştım. Destanların değerlendirilmesi yapılırken bazı ufak görüşler savunulmuştur. Bu görüşlerin tartışılması bu sahanın daha iyi tanınmasına vesile olacağı inancı ile takdir okuyucularındır.

- Ali Öztürk