Çile

"Falih Rıfkı Atay'ın sürükleyici, zengin muhtevalı, zıt görünüm ve olaylara dayanarak tezlerini savunan bir üslubu vardır."
Prof. Dr. İlber ORTAYLI

"Değişen" ve "değişmeyen" üzerinde nihayet herkesle buluştuk. Kılık kıyafet değiştiriyoruz. Tıraş ve başlık değiştiriyoruz. Nizam ve rejim değiştiriyoruz. Sakallı ve sarıklı İbrahim Efendi Hoca'yı, melon şapkalı ve matruş Bay Türklere değiştiriyoruz. Evimizde kereveti kanepeye, siniyi masaya, yer yataklı yüklü odayı gardıroplu karyolalı odaya, gusülhaneyi banyoya, kafesli evi apartmana değiştiriyoruz. İstibdadı meşrutiyete, meşrutiyeti cumhuriyete değiştiriyoruz. Fakat kafa? Onu bir türlü değiştiremiyoruz. Kafa ve ahlak.
...
"Biz bize benzeriz!" sözü ile millî hikmetlerimizin en doğrusunu söylemişiz. Her şeyden, yedi düvelin istilasından bile kurtuluyoruz da kendimizden kurtulamıyoruz. Boğazımızdaki pençe, kendi pençemiz!
Doğru söz, doğru öz; ahlakımızın, hür arayış, hür düşünüş, hür buluş kafamızın eski yoğruluşunu değiştirinceye kadar bu böyle gidecek. Şark meselesi, gerçekte bir terbiye meselesidir. Ahlak terbiyesi, kafa terbiyesi! Türklük ve Türkiye için de bütün Şarklılar ve Şark meselesi!"