Hukuka Giriş

Prof. Dr. Ersan ŞEN
Dr. H. Sefa ERYILDIZ

İÇİNDEKİLER
İçindekiler
4. Baskı Önsöz 7
3. Baskı Önsöz 9
2. Baskı Önsöz 11
Kısaltmalar 23
HUKUKA GİRİŞ
I. SOSYAL YAŞAM 25
II. SOSYAL DÜZEN 26
III. SOSYAL DÜZEN KURALLARI 26
1. Din Kuralları 28
2. Ahlak Kuralları 28
3. Örf ve Adet Kuralları 30
4. Hukuk Kuralları 31
IV. HUKUKUN TANIMI 32
V. HUKUK KURALLARI 32
VI. HUKUKTA YAPTIRIM 34
1. Yaptırım Kavramı 34
2. Yaptırımın Fonksiyonu 36
VII. HUKUK BİLİMİ 38
1. Pozitif Hukuk 38
2. Pozitif (Müspet–Dogmatik) Hukuk–Doğal (İdeal–Tabii) Hukuk Ayırımı 39
3. Tarihi Hukuk 39
4. Karşılaştırmalı (Mukayeseli) Hukuk 40
5. Hukuk Siyaseti 40
VIII. HUKUKA YARDIMCI BİLİMLER 41
1. Hukuk Felsefesi 41
2. Hukuk Sosyolojisi 41
3. Kriminoloji 42
4. Adli Tıp ve Adli Psikiyatri 43
IX. POZİTİF HUKUKUN ASLİ (BİRİNCİL) KAYNAKLARI 44
1. Anayasa 44
2. Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Uluslararası Sözleşmeler 47
3. Kanunlar, Uluslararası Sözleşmeler, Olağanüstü Hal Dönemi Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 47
A. Kanunlar 47
B. Temel Hak ve Özgürlüklere ilişkin Olmayan Uluslararası Sözleşmeler 50
C. Olağanüstü Hal Dönemi Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 51
D. Eski Dönemden Kalan Kanun Hükmünde Kararnameler 52
E. Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri 53
F. Yönetmelikler 55
G. Adsız Düzenleyici İşlemler 56
X. POZİTİF HUKUKUN TALİ (İKİNCİL) KAYNAKLARI 57
1. Örf ve Adet Hukuku 57
2. Örf ve Adet Türleri 59
3. Örf ve Adet Hukukunun Fonksiyonları 59
XI. POZİTİF HUKUKUN YARDIMCI (DOLAYLI) KAYNAKLARI 60
1. Mahkeme Kararları (İçtihat) 61
2. Doktrin (Bilimsel Görüşler) 62
XII. POZİTİF HUKUK KURALLARININ UYGULANMASI (YÜRÜRLÜĞÜ) 63
1. Hukuk Kurallarının Nitelik Bakımından Uygulanması 63
A. Emredici Hukuk Kuralları 63
B. Tamamlayıcı (Yedek) Hukuk Kuralları 65
C. Yorumlayıcı Hukuk Kuralları 66
D. Tanımlayıcı Hukuk Kuralları 66
E. Yetki Verici Hukuk Kuralları 67
2. Hukuk Kurallarının Yer Bakımından Uygulanması 67
A. Mülkilik İlkesi 67
B. Şahsilik İlkesi 69
C. Koruma İlkesi 71
D. Evrensellik İlkesi 72
E. İkame (Başka Devlet Adına) Yargı İlkesi 73
3. Hukuk Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanması 73
A. Hukuk Kurallarının Yürürlüğe Girmesi 74
B. Hukuk Kurallarının Yürürlükten Kalkması 76
C. Hukuk Kurallarının Zaman Bakımından Uygulanmasında Hakim Olan İlkeler 79
4. Hukuk Kurallarının Kişi Bakımından Uygulanması 81
5. Hukuk Kurallarının Anlam Bakımından Uygulanması (Yorum) 86
A. Yorum Türleri 86
B. Yorum Metotları 88
C. Yorumda Kullanılan Araçlar 90
D. Hukuki Boşluk ve Hakimin Takdir Yetkisi 91
XIII. POZİTİF HUKUKUN TEMEL İLKE VE ESASLARI 92
1. Hukuk Devleti İlkesi 94
A. Tanım 94
B. Hukuk Devleti İlkesine Müdahaleler 95
C. Hukuk Devleti İlkesi ve Anayasa 96
D. Hukuk Devleti İlkesi ve Hukuki Güvenlik İlkesi 97
2. Kuvvetler Ayrılığı İlkesi 98
A. Egemenlik Hakkı ve Kullanımı 98
B. Kuvvetler Ayrılığı–Kuvvetler Birliği Ayırımı 99
3. Yargı Birliği Prensibi 102
A. Tanım 102
B. Yargı Birliği ile Yargı Bağımsızlığı Arasındaki İlişki 103
4. Tabii (Doğal–Olağan) Hakim İlkesi 104
5. Eşitlik İlkesi 105
6. Sözleşme Özgürlüğü ve Güvenliği İlkesi 107
7. Hak Arama Hürriyeti 109
8. Dürüst Davranma ve İyiniyet İlkeleri 109
A. Dürüst Davranma İlkesi 109
B. İyiniyet İlkesi 111
9. Kazanılmış (Müktesep) Hak 113
A. Tanım 113
B. Kazanılmış Hakkın Korunması 113
C. Geçmişe Yürümezlik 114
D. Anayasal Güvence Zorunluluğu 115
10. Ne Bis In Idem 116
11. Suçta ve Cezada Kanunilik İlkesi 118
A. Tanım 118
B. Kıyas Yasağı 120
12. Mülkiyet Hakkı 120
A. Tanım 120
B. Mülkiyet Hakkının Sınırları 121
C. Elkoyma ve Müsadere 122
13. Sorumluluk İlkesi 122
A. Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği İlkesi 123
B. Kusur Sorumluluğu İlkesi 123
C. Kusursuz Sorumluluk 124
14. Masumiyet (Suçsuzluk) Karinesi 126
A. Tanım 126
B. Soruşturma ve Kovuşturma Aşamasında Masumiyet Karinesi 127
C. Masumiyet Karinesinin Sonuçları 128
15. Dürüst (Adil) Yargılanma Hakkı 129
A. Tanım 129
B. Hakimin Tarafsızlığı 132
C. Dürüst Yargılanma Hakkının Kapsamı 133
16. Laiklik İlkesi 134
17. İspat Külfeti 135
18. Borçların Nispiliği İlkesi 135
19. Kanunu Bilmemek Mazeret Sayılmaz 136
20. İfade Hürriyeti 136
XIV. POZİTİF HUKUK BÖLÜMLERİ 137
1. Kamu Hukuku Bölümü 138
2. Kamu Hukuku Dalları 139
A. Anayasa Hukuku 139
a. Genel Açıklamalar 139
b. Anayasa Hukukunun Kaynakları 140
c. 1982 Anayasası 140
aa. 1982 Anayasası'nın Kapsamı ve Eleştirisi 140
bb. 1982 Anayasası'nın "Başlangıç" Kısmı 142
cc. 1982 Anayasası'nda Devlet 142
dd. Kişi Hak ve Hürriyetleri 143
ee. Egemenlik Hakkı ve Kullanımı 145
ff. Yasama Organı 146
gg. Yürütme Organı 147
hh. Yargı Organı 149
aaa. Anayasa Mahkemesi 149
bbb. Uyuşmazlık Mahkemesi 151
B. İdare Hukuku 154
a. Genel Açıklamalar 154
b. İdari Teşkilat 155
aa. Merkez Teşkilatı 155
bb. Yerinden Yönetim Teşkilatı 156
aaa. Yerel Yönetim Kurumları 156
bbb. Hizmet Yerinden Yönetim Kurum ve Kuruluşları 158
c. İdare Malları 159
d. Kamu Görevlisi Kavramı 160
e. İdari Kolluk 161
f. İdari Yargı 161
g. Disiplin Suç ve Cezaları 167
C. Ceza Hukuku 168
a. Genel Açıklamalar 168
b. Türk Ceza Kanunu 169
c. Suçun Unsurları 170
d. Ceza Hukuku Yaptırımları 173
e. Askeri Ceza Kanunu 175
f. Uluslararası Ceza Hukuku 175
D. İdari Yaptırım (Kabahatler) Hukuku 180
a. Genel Açıklamalar 180
b. İdari Yaptırım Hukukunun Unsurları 182
c. Hukukilik Denetimi 183
E. Ceza Muhakemesi Hukuku 184
a. Genel Açıklamalar 184
b. Soruşturma Aşaması 185
c. Kovuşturma Aşaması 188
d. Adli Ceza Yargısı 189
e. Takip Şartları 194
G. Devletler Genel Hukuku (Uluslararası Hukuk) 197
a. Genel Açıklamalar 197
b. Mütekabiliyet (Karşılıklılık) Esası 198
c. Uluslararası Hukuk Süjeleri 198
d. Uluslararası Hukukun Kaynakları 199
e. Devlet–Uluslararası Örgüt İlişkisi 202
f. Uluslararası Hukukta Devlet Temsilcileri 203
H. Vergi Hukuku 203
İ. Sosyal Güvenlik Hukuku 206
a. Genel Açıklamalar 206
b. Sosyal Güvenlik Kurumu 206
c. İşsizlik Sigortası 208
J. Kamu Özgürlükleri Hukuku (İnsan Hakları) 208
a. Genel Açıklamalar 208
b. Kamu Özgürlükleri Hukuku ile Anayasa Hukuku Arasındaki İlişki 209
c. İnsan Hakları Belgeleri 210
d. İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi (İHAM) 214
3. Özel Hukuk Bölümü 218
4. Özel Hukuk Bölümü Dalları 218
A. Medeni Hukuk 218
a. Türk Medeni Kanunu'nun Başlangıç Hükümleri 219
b. Kişiler (Şahsın) Hukuku 219
aa. Gerçek Kişiler 220
bb. Tüzel Kişiler 222
cc. Kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT) 224
dd. Tüzel Kişilerin Hak Ehliyeti 224
ee. Tüzel Kişilerin Fiil Ehliyeti 224
ff. Tüzel Kişilerin Sona Ermesi 225
c. Aile Hukuku 226
d. Miras Hukuku 227
e. Eşya Hukuku 228
B. Borçlar Hukuku 229
a. Genel Açıklamalar 229
b. Borcun Kaynakları 230
c. Özel Borç İlişkileri 232
C. Ticaret Hukuku 234
D. Milletlerarası Özel Hukuk 241
a. Vatandaşlık Hukuku 241
aa. Türk Vatandaşlığının Kazanılması 241
bb. Türk Vatandaşlığının Kaybedilmesi 245
cc. Türk Vatandaşlığının İspatı ve Yargı Yolu 246
b. Yabancılar Hukuku 246
c. Kanunlar İhtilafı 247
E. Medeni Usul Hukuku 248
a. Hukuk Muhakemeleri Kanunu'nda Yer Alan Temel Konular 248
aa. Görevli ve Yetkili Mahkemenin Belirlenmesi 248
bb. Hakimin Davaya Bakabilmesinin Sınırı 252
cc. Taraf ve Dava Ehliyeti 253
dd. Davanın Açılması ve Yürütülmesi 253
ee. Delillerin Değerlendirilmesi, Hüküm ve Kanun Yolları 255
b. Çekişmeli–Çekişmesiz Yargı Davaları ve Tahkim 262
aa. Çekişmeli Yargı Davaları 262
bb. Çekişmesiz Yargı İşleri 264
cc. Tahkim 266
F. İcra ve İflas Hukuku 266
a. Takip Yolları 267
aa. Cüzi İcra 267
bb. Külli İcra (İflas) 269
b. Konkordato 271
5. Karma Nitelik Taşıyan Hukuk Dalları 271
A. Çevre Hukuku 272
a. Genel Açıklamalar 272
b. Çevre Hakkı 273
c. Çevre Kanunu 274
B. İş Hukuku 275
a. Genel Açıklamalar 275
b. İş Hukukunun Niteliği 277
C. Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku (Fikri Hukuk) 278
a. Genel Açıklamalar 278
b. Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu 280
D. Sermaye Piyasası Hukuku 281
E. Rekabet Hukuku 284
a. Genel Açıklamalar 284
b. Rekabetin Korunması Hakkında Kanun 284
F. Bankacılık Hukuku 285
a. Genel Açıklamalar 285
b. Bankacılık Kanunu 286
G. Marka ve Patent Hukuku 287
a. Marka 288
b. Patent ve Endüstriyel Tasarım 289
H. Hava Hukuku 291
İ. Kitle İletişim Hukuku 292
a. Genel Açıklamalar 292
b. Kitle İletişim Hukukunun Niteliği 293
c. Haber Verme ve Alma Hakkı 294
J. Tüketici Hukuku 295
K. Turizm Hukuku 298
XV. HAK KAVRAMI 298
1. Genel Açıklamalar 298
2. Özgürlük 301
3. Hak ile Özgürlük Arasındaki Farklar 301
XVI. HAKKIN TÜRLERİ 302
1. Kamu Hakları 303
A. Negatif, Pozitif ve Aktif Statü Hakları Ayırımı 303
a. Negatif Statü Hakları (Kişisel–Koruyucu Haklar) 303
b. Pozitif Statü Hakları (İsteme Hakları) 304
c. Aktif Statü Hakları 304
B. Tarihi Gelişim Süreci Açısından Kamu Hakları 305
a. Birinci Kuşak Haklar 305
b. İkinci Kuşak Haklar 305
c. Üçüncü Kuşak Haklar 306
C. Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması 306
a. Olağan Dönemlerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması 307
b. Olağanüstü Dönemlerde Temel Hak ve Hürriyetlerin Sınırlandırılması (Durdurulması–Askıya Alınması) 311
2. Özel Haklar 312
3. Özel Hakların Sınıflandırılması 313
A. Konularına Göre Özel Haklar 313
a. Malvarlığı Hakları 313
b. Kişilik Hakları 313
B. Niteliklerine Göre Özel Haklar 313
a. Mutlak haklar 314
aa. Kişiler Üzerinde Mutlak Haklar 314
bb. Mallar Üzerinde Mutlak Haklar 314
b. Nispi Haklar 315
aa. Alelade Nispi Haklar 316
bb. Etkisi Kuvvetlendirilmiş Nispi Haklar 316
C. Bağımlılıklarına Göre Özel Haklar 317
a. Bağımsız Haklar 317
b. Bağımlı Haklar 317
aa. Alacağa Bağlı Haklar 318
bb. Borç İlişkisinden Doğan Bağlı Hak ve Yükümlülükler 318
cc. Eşyaya Bağlı Haklar 318
D. Kullanılma Etkisine Göre Özel Haklar 318
a. Yenilik Doğuran Haklar 319
b. Yenilik Doğurmayan Haklar 319
E. Devredilebilme Yönünden Özel Haklar 320
a. Devredilebilen Haklar 320
b. Devredilemeyen Haklar 320
XVII. HAKLARIN KAZANILMASI VE KAYBEDİLMESİ 320
1. Hukuki Olay 321
2. Hukuki Fiil 321
3. Hukuki İşlem 323
A. Hukuki İşlemlerin Çeşitleri 323
a. Gerekli İrade Beyanı Açısından Hukuki İşlemler 324
b. İrade Beyanının Yöneltilmesi Bakımından Hukuki İşlemler 325
c. Hüküm İfade Edeceği An Bakımından Hukuki İşlemler 325
d. Malvarlığı Bakımından Hukuki İşlemler 326
B. Hukuki İşlemlerin Geçersizliği 327
4. Hakların Kazanılma (İktisap Edilme) Şekli 331
5. Hakların Kaybedilme Şekli 332
XVIII. HAK EHLİYETİ VE FİİL EHLİYETİ 334
1. Hak Ehliyeti 334
2. Fiil Ehliyeti 336
A. Genel Açıklamalar 336
B. Fiil Ehliyetinin Unsurları 336
a. Tam Fiil Ehliyetini Gerektiren İşlemler 337
b. Sadece Ayırt Etme Gücünü Gerektiren İşlemler 337
C. Fiil Ehliyetinin Koşulları 338
a. Ayırt Etme Gücü (Temyiz Kudreti) 338
b. Ergin (Reşit) Olmak 340
c. Kısıtlı Olmamak 341
D. Fiil Ehliyeti Bakımından Kişilerin Sınıflandırılması 341
a. Tam Ehliyetliler 341
b. Tam Ehliyetsizler 342
c. Sınırlı Ehliyetsizler 343
d. Sınırlı Ehliyetliler 344
XIX. TÜRK YARGI TEŞKİLATI 345
FRANSIZ İNSAN VE YURTTAŞ HAKLARI BEYANNAMESİ 347
HUKUKUN EVRENSEL İLKE VE ESASLARI 351
TÜRKİYE CUMHURİYETİ ANAYASA ÖNERİSİ 357
Kaynakça 373