İbn Sina Mantıgˆında Modalite

Elinizdeki bu çalışma, İbn Sînâ'nın zorunluluk, imkân, imkânsızlık gibi modal kavramlara, bunları içeren modal önermelere ve nihayet modal kıyaslara ilişkin görüşlerini eleştirel bir tarzda incelemeyi amaçlamaktadır. Bunu yaparken İbn Sînâ'nın görüşleri kendinden önceki mantıkçıların, özellikle Aristoteles, şârihleri ve Fârâbî'nin görüşleri ile mümkün olduğunca karşılaştırılarak İbn Sînâ mantığının kaynakları ve gelenek içindeki yeri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmamız, İbn Sînâ mantığının temel çizgilerini ve İbn Sînâ'nın içinde yetiştiği Aristotelesçi geleneğe bakışını ele alan bir Giriş ile iki bölüm ve Sonuç'tan oluşmaktadır. Modal önerme konusuna ayrılan birinci bölüm, modal kavramlar olarak yalınlık, zorunluluk ve imkân ile bunlardan türetilen önermeleri ele almaktadır. Önermeler arası ilişkiler ve kıyas konusundaki tartışmalar mantıksal temellerini büyük ölçüde modal kavramlar ve önermelerin farklı yorumlarında bulduğundan birinci bölümde İbn Sînâ'nın görüşleri ve bu görüşlerin temelleri ve öncelleri ayrıntılı bir şekilde incelenecektir. Modal çıkarımlara ayrılan ikinci bölümde ise ilk olarak doğrudan çıkarımlar, yani çelişki, döndürme gibi modal önermeler arası ilişkiler ele alınacak ve ardından modal kıyas konusuna geçilecektir. Bu konuda özellikle İbn Sînâ'nın geçerli kabul ettiği modlar üzerinde durularak bunların Aristoteles sistemi ile karşılaştırması yapılacaktır. Araştırma sonuçlarını vereceğimiz Sonuç bölümü ile çalışma sona erecektir. İslam felsefe ve bilim geleneğinin klasik ve klasik sonrası dönemlerinde modal mantık alanında yapılan çalışmalar henüz yeterince incelenmiş değildir. Bu araştırmanın, böyle bir eksikliğin telafi edilmesi yolunda mütevazı bir adım olması en önemli hedefimizdir.