İncili Çavuş

Türk mizahının kıymetli ve fakat üzerinde yeterince inceleme yapılmamış isimlerinden biri de İncili Çavuş'tur. Asıl isminin Fîrûz Ağa olduğu söylenen İncili, isminden tutunuz, hayatına ve hattâ kendisine atfedilen fıkra ve hikâyelerine kadar pek çok belirsizliklerle karşımıza çıkar. Türk irfânı, dünyâ görüşü ve hayâta bakışını değişik cepheleriyle bugünlere ulaştıran Çavuş, güldürürken düşündüren, toplumumuzun içerisindeki belli tip ve bâzen karakterleri de örnek vermek sûretiyle ciddî bir ibret kaynağı olarak görebileceğimiz, bu bakımdan hikemî ve eğitici yönü de kuvvetli olan bir büyük değerimizdir.

Tesbit edebildiğimiz kadarıyla İncili Çavuş ve fıkraları üzerine, günümüze kadar akademik bir neşir yapılmamış; bu kıymetli zât ile alâkalı bilgiler, yakın zamanlarda yayınlanan bir iki ansiklopedi maddesi ve makâleden ibâret kalmıştır. Hâl böyle olunca, İncili Çavuş'un hayatı ile ilgili müşkiller ve belirsizlikler de olduğu gibi kalmıştır. Bizim, bu çalışma ile maksadımız; -vakit darlığı ve başka âmillerden de ötürü- İncili hakkında, kılı kırk yararcasına bir tavırla oluşturulmuş mâlumâttan elde edilen yeni, daha önce duyulmamış etraflı bilgiler ortaya çıkarmak olmadığı/olamayacağı için, ulaşabildiğimiz temel kaynaklardan, yapılmış bölük pörçük çalışma ve yayınlardan hareketle, kısa bir İncili Çavuş hayat hikâyesi oluşturmak, bunu yaparken de olabildiğince ilmî tavır sergileyerek ilgililerine kaynakları da derli toplu vermek ve en nihâyet, yeni latîfeler ve resimler eklenmesiyle vücûda getirilmiş olan 1339/1923 tarihli dördüncü -ve son- baskıyı esas alıp oluşturulmuş ilmî mânâda bir İncili Çavuş neşri yapmaktır.