İngiliz Ticaret Raporlarında Filistin (1900-1912)

Tarih, geçmişi anlamanın yanı sıra, bugünü kavrama ve geleceğe yön verme konusunda eşsiz bir rehberdir. Filistin, tarih boyunca stratejik, ekonomik ve kültürel açıdan büyük bir öneme sahip olmuştur. Tarihsel süreçte Filistin'in asıl önemini, üç semavi din için kutsal kabul edilen Kudüs'ün bu topraklarda bulunması belirginleştirmiştir. Bu kutsal topraklar, tarih boyunca elinde bulundurmak isteyenlerin rekabetine sahne olmuş ve bu mücadele günümüze değin sürmüştür. Filistin'in jeopolitik konumu da aynı şekilde çağlar boyunca birçok büyük medeniyet için cazibe merkezi olmuştur. Akdeniz'e olan kıyısı, Arabistan ve Ortadoğu'ya açılan kapı olması, hem siyasi hem de iktisadi açıdan bölgeyi her zaman saldırıların hedefi yapmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son döneminde de Filistin'in bu çok yönlü önemi, bölge üzerinde artan bir uluslararası rekabeti ve siyasi mücadeleyi beraberinde getirmiştir. Aynı şekilde Filistin bugün de hem tarihi mirası hem de modern siyasi ve ekonomik dengelerdeki rolüyle dünya sahnesinde önemini korumaktadır. Bölgenin jeopolitik konumu, dini ve siyasi önemi ile buna bağlı gelişmeler pek çok akademik çalışmaya, edebi esere ve maceraperest seyyahların hatıratlarına da konu olmuştur. Elinizdeki bu eser, bölgenin tarihine farklı bir perspektiften bakarak, Osmanlı Devletinin son döneminde (1900-1912) Filistin bölgesindeki ticari, ekonomik ve sosyal dinamikleri İngiliz konsolosluk raporları ışığında inceleyen bir çalışmadır. Bu dönemde Filistin, stratejik konumu ve büyük güçlerin artan ilgisi nedeniyle hem Osmanlı İmparatorluğunun hem de Avrupalı devletlerin politik ve ekonomik planlarında merkezi bir yer tutmuştur. Elbette İngilizlerin bölgede konsolos bulundurması; buranın siyasi, iktisadi ve benzer durumlarını mercek altına almasının, ülkeler arasındaki salt bir siyasi iletişim ağının dışında başka sebepleri vardır. İncelenen dönemde yeryüzündeki en güçlü sömürgeci olan İngiltere; Ortadoğu petrollerine yakın olmak, Kızıldeniz'e ve oradan Uzakdoğu'ya varan ticaret yollarını kontrol etmek, diğer emperyalist Avrupa Devletlerinin bölgede etkin olmalarını önlemek, Akdeniz havzasındaki pazardan pay almak ve daha pek çok gerekçelerle her açıdan stratejik öneme sahip Filistin'e yoğun bir ilgi göstermiştir. Bu çalışmada, incelenen dönemde İngiliz konsoloslarının gözlemleri doğrultusunda hazırlanan raporlar, ana kaynak olarak kullanılmıştır. Raporlarda kayıtlı başta ticari istatistikler olmak üzere, demografik veriler, halk sağlığı ve yerel ekonomik faaliyetler kapsamlı bir şekilde irdelenmiştir. Özellikle bölgedeki tarımsal faaliyetler, ithalat ve ihracat dengesi, ulaşım altyapısı, göçler, kamu sağlığı ve demografik yapının ticaret üzerindeki etkileri, çalışmanın ana odak noktalarını oluşturmuştur. Bu kitap çalışma, tarih araştırmacıları, Filistin bölgesi üzerine çalışan uzmanlar ve Osmanlı İmparatorluğunun son dönemine ilgi duyan okuyucular için özgün bir kaynak oluşturmayı hedeflemektedir.