İnsan Hakları Hukuku

İnsan hakları, bireylerin sırf insan olmaları sebebiyle sahip olduğu haklardır. Irk, dil, din, cinsiyet veya görüş ayrımı yapılmaksızın her insan doğuştan insan haklarına sahiptir. Özellikle İkinci Dünya Savaşı'nda yaşanan gelişmeler insan haklarına saygının önemini ortaya koymuştur. Günümüzde insan haklarına saygı konusunda evrensel bir uzlaşı söz konusudur. Bir devletin demokrasi ile yönetilip yönetilmediğine ilişkin en önemli ölçütlerinden biri, insan hakları konusundaki uygulamalarıdır.

İnsan hakları felsefi, ahlaki, tarihsel, dini, siyasi, sosyal ve hukuki yönleri bulunan disiplinlerarası bir kavramdır. İnsan hakları kavramı her ne kadar diğer disiplinlerden tamamen bağımsız olarak düşünülemeyecek olsa da bu kavramın bütün yönleriyle detaylı bir şekilde ele alınması, bu eserin hacmini aşacak niteliktedir. Bu nedenle bu eserde insan hakları hukuki boyutuyla ele alınmış olup yeri geldikçe ilişkili olan diğer disiplinlerden yararlanılmıştır.

Kitap dört kısımdan oluşmaktadır. Birinci Kısımda insan hakları hukukuna ilişkin kavramsal çerçeve ortaya konulmuştur. Bu çerçevede öncelikle özgürlük, hak, ödev ve insan onuru gibi insan hakları hukukuna ilişkin temel kavramlar açıklanmış, insan haklarının tanımı, kapsamı ve tarihsel gelişim süreci incelenmiştir. Daha sonra insan hakları hukukuna dair çeşitli sınıflandırmalar ve insan hakları ile devlet arasındaki ilişki ele alınmıştır.

İkinci Kısımda hak ve özgürlüklerin düzenlenmesine ve sınırlanmasına yer verilmiştir. Bu kapsamda hak ve özgürlüklerin düzenlenmesine ilişkin serbestlik, izin ve bildirim sistemi gibi başlıca sistemler ortaya konulmuş olup, hak ve özgürlüklerin sınırlanmasına ilişkin temel ilkelerin ele alınmasının ardından olağan ve olağanüstü dönemlerde sınırlanma prosedürü açıklanmıştır.

Üçüncü Kısmın konusu, insan haklarının ulusal ve uluslararası hukuk düzenlerinde korunmasıdır. Ulusal düzeyde insan haklarının korunması siyasi koruma, idari koruma, çeşitli özerk kuruluşlar eliyle koruma ve yargısal koruma başlıkları altında irdelenmiştir. Yargısal koruma kapsamında Anayasa Mahkemesi'ne bireysel başvuru usulü detaylı olarak açıklanmıştır. İnsan haklarının uluslararası hukuk çerçevesinde korunması bağlamında evrensel ve bölgesel insan hakları hukuku ele alınmıştır. Evrensel insan hakları hukuku kapsamında Birleşmiş Milletler sistemi mekanizmaları ortaya konulmuşken; bölgesel insan hakları hukuku çerçevesinde Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi sistemi ayrıntılı bir şekilde incelenmiş, daha sonra Amerikan ve Afrika İnsan Hakları hukukuna yer verilmiştir.

Çalışmanın Dördüncü Kısmında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nde yer alan haklar açıklanmıştır. Bu kapsamda; yaşam hakkı (m. 2), işkence ve kötü muamele yasağı (m. 3), kölelik, kulluk ve zorla çalıştırma yasağı (m. 4), özgürlük ve güvenlik hakkı (m. 5), adil yargılanma hakkı (m. 6), suç ve cezaların kanuniliği ilkesi (m. 7), özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı (m. 8), düşünce, vicdan ve din özgürlüğü (m. 9), ifade özgürlüğü (m. 10), toplanma ve örgütlenme özgürlüğü (m. 11), evlenme hakkı (m. 12), etkili başvuru hakkı (m. 13) ve ayrımcılık yasağı Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi içtihatları çerçevesinde ele alınmıştır.

İnsan hakları hukuku dersi, hukuk fakültelerinin, diğer bazı fakültelerin ve meslek yüksekokullarının müfredatlarında yer almaktadır. Bu kitap, başta hukuk fakültelerinde öğrenim gören öğrencilerin yararlanabileceği bir kitap olmakla birlikte konuya ilgi duyan herkesin istifade edebileceği temel bir eser niteliğindedir.