Kambiyo Senetlerinin Zayi Olması ve Hak Sahibinin

Kıymetli evrak, Türk Ticaret Kanununun 645. maddesinde şu şekilde açığa kavuşturulmaktadır: Kıymetli evrak öyle senetlerdir ki, bunların içerdikleri hak, senetten ayrı olarak ileri sürülemediği gibi başkalarına da devredilemez. Tanımdan da anlaşılacağı üzere, senet ile hak birbirinden ayrılmamaktadır.

Kambiyo senetleri de uygulamada en çok kullanılan kıymetli evraktır. Dolayısıyla kambiyo senetlerinde de hak, senede bağlıdır ve senetsiz ileri sürülemez.

Kambiyo senedi zayi olduğunda hakkın da yitirildiğini kabul etmek, senet üzerinde hak sahibi olan kişi açısından ağır ve hakkaniyete aykırı bir durum yaratabilir. Bu nedenle hukuk düzeni, hak sahibini korumak için başvurulabilecek birtakım hukuki yollar öngörmüştür. Böylelikle hak, senetsiz olarak kullanılabilecek veya yeni bir senet düzenlenme imkânı verilecektir.

Çalışmamızda, kıymetli evrakın bir türü olan kambiyo senetlerini ve onların zayi olması ile bu durumda hak sahibinin başvurabileceği hukuki yollar açıklanmaktadır.

Ayrıca uygulamada olan ve fakat teoriye pek yansımayan (ya da kambiyo senetleri alanında anlatılmayan) kambiyo senetlerine özgü sebepsiz zenginleşme davası, menfi tespit davası, temel hukuki ilişkiye dayalı dava, zilyetliğin gaspında iade (geri verme) ve tazminat davası ile iptal kararının iptali (kaldırılması) davalarına yer verilmiştir.

Bazı sorunlara ve tartışmalara değinilerek çözümler getirilmeye çalışılmıştır. Örneğin, kambiyo senedinin zayi olması halinde ödeme yasağı talebinde teminat alınıp alınmayacağı; iptal davası sonucunda verilen kararın, kanun yoluna tabi olup olmadığı; iptal davasına üçüncü kişi tarafından müdahalenin, Yargıtay tarafından kabul edilip edilmediği; kambiyo senedinin hangi hallerde zayi olmuş sayılacağı; çek keşidecisinin ödeme yasağı ve senedin iptalini talep edip edemeyeceği ve edemediği kabul edildiğinde keşidecinin hangi hukuki yollara başvurabileceği; iptal kararını alan hamile karşı, senet hamili iyiniyetli üçüncü kişinin nasıl bir hukuki yol izleyebileceği; senedin iptal edilmesiyle zarara kimin katlanacağı; iptal kararını alan hamilin hakkını senetsiz olarak ileri sürebilmesine ek olarak yeni bir senet ihdasını isteyip isteyemeyeceği; karar hamilinin asıl senet borçlularından başka müracaat borçlularına başvurup başvuramayacağı; senedi zayi olan hak sahibinin, doğrudan münasebette bulunduğu kişiye karşı, ticari senetlere özgü hukuki yollara başvurma olanağı kalmadığından, hukuki ilişki kurduğu kişiye karşı kambiyo ilişkisi dışında temel hukuki ilişkiye dayanarak talepte bulunup bulunamayacağı; iptal kararının iptalinin (kaldırılmasının) mümkün olup olmadığı gibi.

Aynı zamanda yüksek lisans tezi olan çalışmamızda daha birçok tartışmaya ve sorunlara yer verilerek Yargıtay, uygulama ve öğreti çerçevesinde kendi hukuki görüşümüzle birleştirilerek açıklanmaya çalışılmıştır. Tezlerin basımı hususundaki teamüle uyularak tez metninde esaslı bir değişiklik yapılmamıştır.