Kastamonu Araştırmaları: Araç ve Kırsalı (Tarih, Arkeoloji ve Sanat Tarihi Yazıları)

Kastamonunun güneybatı sınırını oluşturan Araç, Helenistik Dönemden itibaren bölge tarihini aydınlatan zengin maddi birikime sahiptir. Özellikle Paphlagonia sınırları içinde bulunduğu Antik Dönemde Romanın yerleşim birimleri arasında yer aldığı, buluntulardan anlaşıldığı gibi Bizans (Doğu Roma) Döneminde ise önem kazandığı, tarihî topoğrafyanın nüvesini oluşturan Araç Kalesinin incelenmesi ile tespit edilmektedir.
İlçenin Türk devri safhasında ise önce Çobanoğulları (1211-1309), ardından Candaroğulları (1309-1461) beyliklerine ait kentin başkent hüviyetini kazanması ile yeni bir mimari/kültürel dokunun oluşumu gerçekleşmiştir. Fiziki yapının Türk hâkimiyetindeki gelişimi, Osmanlı evresinde de sürdürülürken egemen gücün siyasi süreçte yakaladığı önemine binaen bugünkü ilçe ve köy yerleşimlerinde dahi nitelikli eserler meydana getirilmiştir. Dinsel/kamusal eserlerin yanı sıra, inşa edilen kimi konut türlerinin gösterişli cephe kuruluşları ve kütle yapısının abidevi ölçülerinin dışında, tasarımda benimsemiş olduğu üslup özelliklerinin Osmanlı başkenti İstanbulun son dönem mimari tarzına öykünmesi dikkat çekicidir. Bununla birlikte yerel estetik kavramın varlığı ya da tespiti açısından bakıldığında, kırsaldaki mimari gelişmelerin bölgenin yapı sanatına sunduğu katkıları da yadsınamaz.