Kelamda Nedensellik

İslam düşüncesinde Allah-alem ilişkisi bağlamında beliren en büyük sorun, ezeli varlık ile yaratılmış varlıklar arasındaki nedensel ilişkiyi izah noktasında ortaya çıkmaktadır. Meselenin bir ucunu sonsuz varlığın naslar çerçevesinde nasıl doğru bir biçimde anlaşılacağı oluştururken, diğer tarafta ise sınırlı varlığın kendini ve içinde olduğu tabii düzeni anlamlandırma çabası durmaktadır.

Kelamda Nedensellik, ilk dönem kelamında Müslümanların tabiat ve insan hakkındaki fikir yürütmelerin teolojik arka planını, gerekçelerini ve bu doğrultuda yapılan izah denemelerini konu almaktadır. Bu çerçevede uluhiyet açısından problem ilimi irade, kudret ve tevkin gibi nedensellikle doğrudan ilgili sıfatlar bağlamında ele alınırken, tabiattaki işleyiş, atom, tabiat, araz ve cisim teorileri ile bu yapının işleyişini izah için gliştiren adeti kümun, itimad ve fena-beka teorileri çerçevesinde incelemekte; özgürlük ve sorumluluk açısından insan fiilleri ise cebr, tefviz, tevlid ve kesb teorileri açısından irdelemektedir.