Melamet Risaleleri

Tasavvufun tarikatlar s¸eklinde örgütlenmeye bas¸ladıgˆı 12. yüzyıldan itibaren Naks¸bendiyye, Kübreviyye ve Mevleviyye olmak üzere büyük tarikatları etkileyen Melâmet düs¸üncesi, özellikle 14. yüzyılda Hacı Bayram Velî tarafında kurulan Bayrâmiyye tarîkatı içinde yeniden ortaya çıkmıs¸ ve bir müddet sonra I·stanbul'un gündelik hayatında yerini alarak Osmanlı dönemi tasavvufunu derinden etkileyen en önemli ekollerden biri hâline gelmis¸tir. Kısa zamanda önemli bir taraftar kitlesi kazanan Bayrâmî Melâmîleri, kendilerine mahsus bir takım uygulama ve inançlar nedeniyle gerek ilmiye sınıfı, gerek idarî sınıf, gerekse sûfîler tarafından eles¸tirilmis¸, taraftarları gibi aleyhtarları da hemen olus¸uvermis¸tir.

Digˆer tarikatlardan farklı olarak tekke ve dergâhlarının bulunmaması, ehl-i beyt sevgisine yaptıkları vurgu dikkati çekmis¸; kendilerini itikâdî ve fıkhî hiçbir mezhebe bagˆlı görmemeleri, s¸er'î cezaları kendi aralarında uygulamaları ve s¸athiye türünden söz söylemeleri gibi meselelerden dolayı devlet tarafından üzerlerine gidilmis¸, s¸eyhleri ve dervis¸leri kovus¸turmaya ugˆramıs¸, hapsedilmis¸, sürgüne gönderilmis¸, hatta idam edilmiştir.

Osmanlı İmparatorluğu kurulus¸undan itibaren tasavvuf ve tarikatlara kars¸ı yakın alâka duymus¸ ve bu müesseseleri maddî ve manevî yönden desteklemis¸ olmakla birlikte Bayrâmî Melâmî kutuplarının, bu alâkanın en ileri boyutlara ulas¸tıgˆı Kânûnî Sultan Süleyman devri ile sonraki dönemlerde idam edildikleri bilinmektedir. Osmanlı Devleti s¸erîat çerçevesi dıs¸ına çıktığını düşündüğü çevreleri, ulemâ ve mes¸âyıh ayrımı yapmaksızın cezalandırmaktan kaçınmamıs¸tır. I·dam edilen Bayrâmî Melâmî kutupları da, s¸eriata aykırı bazı sözler söyledikleri için cezaya çarptırılmıs¸lardır.

Bayrâmî Melâmîlerini konu edinen bu çalıs¸ma 15. yüzyıldan itibaren gelenek ve görenekleri, prensipleri ve inançları kitaplara aktarılmaya bas¸lanan Bayrâmî Melâmîligˆi'ne dâir yazılmıs¸ belli bas¸lı lehte veya aleyhteki risâleleri okuyucuya sunmaktadır.