Münasebetler

1604'te, Don Kişot'un birinci bölümünün ilk baskısından bir yıl önce, Pers'in Don Juanı'nın 396 sayfalık Relaciones (Münasabetler) kitabının 4. baskısı Valladolid'de basıldı. Kitabın yazarı daha sonra İspanyol Katolikliğine geçen Persli bir Müslümandı. Bu adam İsfahan'dan Valladolid'e kadar süren uzun yolculuğu boyunca dikkatli bir biçimde günlük tutmuş ve görünen o ki yazdıklarını yeni benimsediği dinin mensuplarına anlatmaya değer bulmuştu. Yazar, bu kitapta Pers'ten ve onun tarihinden de bahsediyordu. Elbette Don Juan İlkçağ veya Ortaçağ tarihi için bir otorite değildir fakat Pers'i tasvir edişi ve Perslilerin Osmanlı Türklerine karşı yürüttüğü savaşlara dair açıklamaları, az çok örtbas edilen ve son zamanlarda tarih bilgimize eklenen olaylarla ilgili birçok ayrıntı sunduğu için bu kitap ilgi uyandırmaktadır. Buna ilaveten yazar, kısa ve öz bir biçimde Safevi hanedanının kuruluşunu, Şah Abbas'ın altın çağındaki idari düzenlemeleri izah etmektedir.

Bu çalışma üç bölüme ayrılmaktadır: Yazar, Birinci Kitap'ta anayurdunu ve bu ülkenin yönetimini betimlemektedir. Ardından da Pers'in ilkçağ ve ortaçağ tarihinin bir özeti verilmektedir. İkinci Kitap Persliler ve Türkler arasındaki savaşları; Üçüncü Kitap, yazarın İsfahan'dan Batı ülkelerine yaptığı seyahati işlemektedir. Yazar, Şah Abbas'ın Avrupalı prenslere Sir Anthony Sherley'in rehberliği ve şahsi idaresi altında gönderdiği dört elçiden biri olarak 1599'da Pers'ten ayrılmıştı. Persli Don Juan o zamanlar Şii bir Müslümandı ve Oruç Bey ismini taşıyordu.

"Relaciones" (Münasabetler) Doğu'ya ilişkin Batı'da yazılmış ilk kaynaklardan kabul edilmektedir.