Nesl-i Ahîr

"Askerlerinin ekmeklerini, gemilerinin kömürlerini yemekle doymayan bu iştihâ-yı ifrit-âne, nerede temellük edilecek bir maden, nerede gasp olunacak bir mahlûl bulsa uzanan o idi; "kahır ve zulüm" ormanları söküp kurutmaktan, sîne-i arzı delip emmekten yorulmayan, intifa nâ-pezîr bir cinnet-i cû ü ateş ile ağaçları kemiren, taşları ısıran, enhar ve ebharı içmek isteyen o bir sürü vuhûş-ı belâ; memleketi sertâser, bir şehid-i mazlûmun kadîd-i muzmahilline döndürmüştü. "

Halid Ziya Nesl-i Ahîr'de diğer roman kişilerinden farklı olarak millî benliğini muhafaza eden bir Türk aydınını okurun karşısına çıkarır. Romanın başkişisi olan Süleyman Nüzhet hem millî kimliği temsil etmesi hem de fikirleriyle aydınlattığı gençlerin hayatında etkin rol almasıyla ön plana çıkar. Romanda Meşrutiyet'in ilanından önce II. Abdülhamit'in "istibdat" olarak adlandırılan baskıcı politikası altında meydana gelen siyasî, sosyal ve kültürel yozlaşma; Süleyman Nüzhet ve onun etrafına toplanan Meşrutiyet yanlısı gençlerin yaşadıklarıyla yansıtılır. Hepsi eğitimli ve kültürlü olan bu gençlerin ümit ve hayalleri istibdadın ezici gücü atında hayal kırıklığı ve hüzne dönüşür.