Osmanlı Döneminde İbn Rüşdçülüğe Dönüş Denemesi Yanyalı Esad Efendi'nin Fizik Tercümesi

Felsefenin yazılı tarihi dikkate alındığında çağları, farklı kültür ve medeniyetleri, farklı dilleri etkileyen eser sahiplerinin başında hiç şüphesiz Aristoteles gelir. Onun felsefe-bilim tavrı, mantık örgüsüne bağlı kalarak oluşturduğu külliyatının etki gücünü katlayarak artırmıştır. Böylelikle eserleri, tarihin hemen her döneminde
yeniden tercüme ve şerh edilmiş, farklı kavrayış biçimleri ile sürekli olarak güncellenmiştir. Onun Fizik'i, klasik tercüme faaliyeti sırasında İshâk b. Huneyn tarafından Grekçeden Arapçaya aktarılmış, Mettâ b. Yûnus, İbnü's-Semh, Yahyâ b. Adî, İbn Bâcce ve İbn Rüşd üzerine şerhler yazmışlardır. 16. yüzyıla gelindiğinde İoannis Kottounios, Aristoteles'in Fizik'ini hem Arapçadan Latinceye aktarılan filozof ve şarihlere hem de Helenistik ve Orta Çağ filozof ve şarihlerine başvurarak Latinceye tercüme etmiştir. Devasa bir hacim kazanan bu eseri 17. yüzyılda bir Osmanlı entelektüeli olan Yanyalı Esad Efendi Arapçaya aktarmış, zaman zaman kendi fikir ve düşüncelerini, zaman zaman da itirazlarını dile getirerek telif-tercüme tarzında yeni bir metin ortaya koyarak Şerhu Kütübi's-semâniye (etTâlîmu's-Sâlis) adını vermiştir. Bu kitapta, Yanyalı Esad Efendi'nin Fizik tercümesi incelenmiş, zaman zaman Latince ve erken dönem Arapça tercümeleriyle karşılaştırılmıştır. Böylelikle kavramsal ve problematik olarak oluşan farklılıklara işaret edilmiştir.