Şafi'i Fıkıh Usulünün Gelişimi

Şâfi'î fıkıh usûlu¨nu¨n gelişimi, III./IX. yu¨zyılın başlarında Muhammed b. İdrîs eş-Şâfi'î ve onun ilk nesil öğrencilerinin çalışmaları ile başlamıştır. İlk nesil Şâfi'îler, Şâfi'î'nin fıkhî du¨şu¨ncesini ihtisar etme, savunma ve farklı ilmi disiplinlere aktarma suretiyle Şâfi'î fıkıh usûlu¨nu¨n gelişimi etkili olmuşlardır. İlk nesil Şâfi'îlerin öğrencileri olan ve Dört Muhammed olarak bilinen Ebû Ca'fer et-Taberî, Ebû 'Abdillâh el-Mervezî, İbn Huzeyme ve İbnu'l-Munzir gerek fikrî gerekse de coğrafi olarak Şâfi'î fıkıh usulu¨nu¨n gelişimine önemli ölçu¨de katkı sağlamışlardır. IV./X. yu¨zyılda Irak bölgesine aktarılan Şâfi'î fıkıh usûlu¨, buradaki kelâmî ve felsefî hareketlerden etkilenmiştir. Aynı yu¨zyılda ehl-i hadîs tarafından Horasan bölgesine aktarılan Şâfi'î fıkıh usûlu¨, burada rivayet eksenli bir gelişim göstermiştir. Aynı zamanda, Irak merkezli kelâmî bir akım olarak tarih sahnesine çıkan Eş'arîlik de kısa su¨rede Horasan Şâfi'îleri tarafından olumlu karşılanmış ancak bu durum, Eş'arî ve Şâfi'î'nin fıkıh usûlu¨ne dair göru¨şleri bağlamında farklılaşan yorumlarla birlikte V./XI. yu¨z yıl boyunca da etkili olan fikrî bir krizin oluşmasına yol açmıştır. Şâfi'î'nin öğrencileri tarafından başlatılan Şâfi'î usûl du¨şu¨ncesinin alanine genişletmesi su¨reçleri Horasan bölgesinde farklı koşullar eşliğinde devam etmiştir.