Sanatsal İlkelere Göre Şehirlerin İnşası

Camillo Sittenin Şehircilik disiplininin kurucu metinlerinden biri olan Sanatsal İlkelere Göre Şehirlerin İnşası başlıklı kitabı, özgün dilinden yapılan çeviriyle Arketon Yayınları arasındaki yerini aldı. Hüseyin Tüzünün çevirisi ve Aykut Köksalın editörlüğünde yayına hazırlanan kitaba yazdığı sunuş yazısında Köksal şöyle diyor:

Camillo Sitte bir mimar, Viyana İmparatorluk Kraliyet Uygulamalı Sanatlar Okulunun yöneticisi. 1889da yayımladığı Sanatsal İlkelere Göre Şehirlerin İnşası başlıklı kitabıyla şehircilik disiplininin öncü kuramcıları arasında bulunuyor. Sitte, kitabında ortaçağ ve Rönesans şehirlerini ele alarak, endüstri öncesi dönemde şehir mekânının örgütlenme mantığını ortaya koyuyor.

Sittenin temel meselesi, endüstri toplumunun talep ettiği ve 19. yüzyılda, Haussmannın Pariste gerçekleştirdiği modern dönüşümün bir öntip oluşturduğu yeni şehir mekânının eleştirisi idi. Sittenin şehir tasavvuru, Le Corbusiernin çağdaş şehir tasarısını taşıyan şehircilik düşüncesi ile de tam bir çatışma içindedir. Nitekim, Le Corbusier, Şehircilik adlı kitabında doğrudan Camillo Sitteyi hedef alır.

Camillo Sitte, modernleşme ile birlikte kentsel mekânın biçimlendirilmesinin teknik bir sorunsal olarak görülmesine karşı çıkarak, sorunun yalnızca bir yanının çözu¨mu¨nu¨n değil, diğer yanının, sanat yanının da en azından onun kadar önem taşıdığını bir kez daha göstermek gerekir diyor. Sittenin eski şehirlerin sanat yanı ile kastettiğini yapısalcı bir dile tercüme edersek, endüstri öncesi geleneksel şehrin mekânsal örgütlenme mantığıyla karşılaşırız. Geleneksel şehir, doğal dillerde olduğu gibi, dışarıdan müdahaleyle ya da iradi bir tasarımla değil belirli bir kendiliğindenlikle oluşmuş bir dizge, giderek bir yapı (structure) oluşturur. Şehir mekânının örgütlenme mantığını okumak için bu yapının kodlarını çözmek gerekir. Sitte de bu kitapta, bu kodları çözmeye çalışıyor.

Son bir sözle, Sanatsal İlkelere Göre Şehirlerin İnşası başlıklı bu çalışma, şehircilik disiplininin kuramsal arka planını belirleyen temel kilometre taşlarının başında geliyor. Taşıdığı önemin son derece geç bir tarihte farkına varılmış olması ise bu disiplinin zafiyetinin bir göstergesi olmalı.