Şor Kahramanlık Destanları

Türk dünyası ile ilgili araştırmalar, Soğuk Savaş döneminin 1990'ların başında bitmesi, Sovyetler Birliği'nin dağıtılması ve bunun sonucunda Rus İmparatorluğu'nun yeni bir adla kurulmaya başlaması sürecinde artmış ve daha ilmî bir yapıya kavuşmuştur.

Şorlar, güneybatı Sibirya'da yaşayan küçük bir Türk grubudur. Günümüzde Şorların önemli bir kısmı, Kemerova bölgesinde yaşamaktayken bir kısmı, 1940'lardan itibaren Hakas Otonom bölgesi içine dahil edildikleri için, Hakasların içinde yaşamakta ve onların bir kolu olarak bilinmektedirler. 19. Yüyzıla kadar Demirci (Kuznetsk) Tatarları, Kondom Tatarları veya Mrass Tatarları diye adlandırılan bu küçük Türk boyuna Şor adını ilk defa büyük alim Radolf vermiştir.

Şor Kahramanlık Destanları adını taşıyan çalışmamız, "Giriş", "Metinler", "Kaynaklar", "Umumi Dizin" bölümlerinden oluşmaktadır. Çalıuşmamızın "Giriş" bölümünde öncelikle Şor detsanları üzerinde yapılan araştırmalar hakkında bilgiler verilmiştir. Sonra Şor detancılık geleneği; şekil, motif, destancı, anlatım teknikleri, şiir sanatı, konu ve motifler çaısından ele alınarak incelenmeye çalışılmıştır.

Çalışmamızın "Metinler bölümünde on beş Şor destan metnine yer verilmşitir. Destan metinlerinin "Kan Pergen", "Kara Kan", "Oğlak", "Altın Taycı", "Karaattı Pergen", "Ay Mögö", "Altın Ergek" ve "AranTaycı" adındaki sekizi Radlof'un kısaca "Proben" olarak tanınan "Proben Der Volkslitteratur der Türkischen Stamme Süd - Sibiriens" (Sem Petersburg, 1866) adlı eserinin 1. cildindenn; "Altın Sırık", 1998 yılında Novosibirsk'te basılan "Şorskie Geroiçeskie Skazaniya" adlı eserden; diğerleri ise Dırenkova'nın 1940 yılında Moskova - Leningard'da yayımlanan "Şoskiy Folklor" adlı çalışmasından alınmıştır. Radolf'un eserinden alınan destan metinleri daha önce Türkiye'de yayımlanmıştı. Fakat biz, bu metinleri yeni bir üslupla ve Şor Türkçesi orjinallerinden yeniden aktarmayı uygun gördük. Zaten karşılaştırılınca aradaki fark da görülecektir.

Şor Kahramanlık Destanları adlı bu çalışmamızla, hem Şor kültürüyle ilgili bu eksikliği az da olsa gidermeyi, hem de Türk destancılık geleneğin, içinde önemli bir yere sahip olan Şor Türklerinin destancılık geleneğini ve bazı destanlarını Türkiyeli araştırıcıların ilgisine sunmayı amaçladık.