Tanzimat'tan Sonra Kızların İlmi ve Ahlaki Eğitimi

Kimliğinizin ve kişiliğinizin ayrılmaz bir parçası olan toplumsal cinsiyetiniz yaşamınızın her aşamasında çeşitli konularda daha duyarlı olmanıza neden olmaktadır. Hele tarih lisansı yapmaya başladıktan sonra bütün dönemlerde ağırlıklı olarak erkek bakış açısını ve tarihini öğrenmeye çalışırken "tarihte kadınların izleri" genellikle çok silik algılanmaktadır ve gerçek de aslına bakarsanız böyledir. Oysa toplumların hemen hemen yarısını oluşturan kadınlar sanki yoklarmış gibi bir anlayışla yazılan tarih bizler için bir çaresizlik duygusunu da beraberinde getirmektedir. İşte bu duygular içerisinde olduğum sırada yüksek lisans eğitimime başlayınca Osmanlı modernleşmesi döneminde "kadınlar bu dönemde neler yapıyor, onlar için yapılan herhangi bir yenilik yok muydu?" sorusu üzerine kadınların eğitimi eğitimi ile ilgili çalışmaya karar verdik. Kitabın ilk bölümü olan "Osmanlı Devleti'nde Kadınların Eğitimi (1839- 1920)" kısmı böylece ortaya çıkmış oldu. Ardından kızların eğitimi için yapılan yenilikler, hazırlanan ders müfredatları, ders kitapları, çıkarılan gazete ve dergiler ışığında elde edilen bilgiler üzerinden yeni yayınlar ortaya çıkmaya başladı. Aradan belli bir süre geçince yapmış olduğunuz çalışmaları yeniden gözden geçirip hataları düzeltme, eksiklikleri giderme ihtiyacı duyuyorsunuz. Elinizdeki bu kitap yüksek lisans tezim ve ardından çeşitli dergilerde yayınlanmış makalelerimin yeniden gözden geçirilmiş halidir.

Çalışmanın giriş bölümünde; Türklerde, İslâm dîninde kadının yeri ve Osmanlı kadınının toplumsal konumu hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Birinci bölümde; geleneksel Osmanlı eğitim kurumlarında kız çocuklarının yeri ve özellikle bir eğitim müessesesi olan harem konusu irdelenmiştir. İkinci bölümde Tanzimat Dönemi, II. Abdülhamid Dönemi ve II. Meşrutiyet Dönemi'nde kadınların eğitimi ile ilgili düşünceler, üçüncü bölümde ilköğretimde kız okulları, kız ortaöğretim okulları, kız öğretmen okulları, yüksek öğretim, mesleki eğitimde kız okulları ve bu okulların ders programları, çalışanları ve okullarda çeşitli dönemlerde meydana gelen değişimler ele alınmıştır. Dördüncü bölümde kızların eğitiminde ahlak konusu incelenmiş ve bu dersin programlarda yer alması ve kızların ahlak eğitimi ile ilgili belirlenen hedefler üzerinde durulmuş ardından kızlarda okulun önemi ve bir anne olarak çocuk eğitiminde dikkat etmeleri gereken noktalara değinilmiştir. Beşinci bölümde Osmanlı Devleti'nin son dönemlerinde kadın dergileri üzerinden kadınların aile ve ve evlilikle ilgili algıları incelenmiş, aile ve evlilikte kadınların görevlerini yerine getirirken bunu en iyi şekilde ifa edebilmesi için nasıl bir eğitim alması gerektiği üzerinde durulmuş tur. Birinci, ikinci ve üçüncü bölümün kaynakçası üçüncü bölümün ardından, diğer bölümünkiler ise bölüm sonrasında verilmiştir.