Türk Kukla Tiyatrosu

Türk kukla tiyatrosu çok eski bir geleneğin ürünüdür. Kukla, Türklerin en eski dönemlerinden bu yana farklı işlevler üstlenerek günümüze kadar varlığını korumuş bir gösteri sanatıdır. Başlangıçta dini mistik bir yapı ihtiva eden kukla, zamanla bu işlevini yitirerek bir gösterim türü haline gelmiştir. Anadolu topraklarında Orta Asya geleneklerini devam ettirerek uzun yıllar geçiren kukla tiyatrosu, 19. yüzyılda Batı etkisinde yeni bir forma bürünmüştür. Kukla tiyatrosunun geçirdiği değişim evreleri, Türklerin sosyal hayatlarında geçirdiği değişimler ile paralel olarak ilerlemiş ve bugüne ulaşmıştır.

Böylesine köklü bir geçmişe sahip Türk kukla tiyatrosu hakkında yer yer çelişkili ve yetersiz bilgiler mevcuttur. Bu sanat dalı ile ilgili yapılan çalışmalar ise bir elin parmaklarını geçmeyecek sayıdadır. Hazırlanan çalışmalar arasında en kapsamlı olanlar Otto Spies (1959) ve Metin And'a (1985) aittir. Adı geçen araştırmacılar, eserlerinde Türk kukla tiyatrosunun tarihine önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Bunlara ek olarak özellikle arşiv belgelerinin ve yabancı kaynakların incelenmesiyle konuyla ilgili önemli ipuçlarının elde edileceği ve daha doğru bir kukla tiyatrosu tarihinin yazılacağı bir gerçektir. Bu amaçla daha önce kukla araştırmaları tarihini yazanların her nasılsa dikkatinden kaçan Osmanlı arşivlerindeki belgeler, çeşitli edebi metinler bu gözle yeniden ele alınmış ve önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Bu çalışmada, tespit edilen yeni belgeler ışığında Türk kukla tiyatrosunun tarihini net bir biçimde şekillendirecek bilgiler bir araya getirilerek yorumlanacaktır.