Velid B. Abdülmelik (Önderlerimiz-22)

Emevî hilafetinin Mervânîler kolunun üçüncü halifesi Velîd b. Abdülmelik'in hilafet yılları Emevî Devleti'nin en görkemli ve parlak yıllarına tekabül ediyordu. O, Emevî halifelerinin en önemlilerinden birisi olduğu gibi aynı zamanda büyük bir komutandı. Babasının bıraktığı yerden Bizans'la mücadeleyi sürdürdü. Irak valisi Haccâc'ın meşhur komutanları Mâverâünnehir fatihi Kuteybe b. Müslim ve Sind fatihi Muhammed b. Kâsım ile Endülüs fatihleri Târık b. Ziyâd ile Musâ b. Nusayr, onun takriben 10 yıllık idaresi ve komutası altında büyük askerî başarılara imza atarak, Mâveraünnehir, Sind ve Endülüs'ün içinde bulunduğu çok geniş toprakları İslâm halifeliğine dâhil ettiler. Yönetiminde İslâm ülkesi en geniş sınırlarına ulaşarak Müslüman idaresi çok daha geniş bir bölgeye yayıldı.
Bilhassa Mâveraünnehir ve İspanya'nın Müslümanlar tarafından fethi dünya siyaset ve medeniyet tarihi için oldukça mühim bir yer işgal ediyordu. Fetihlerle birlikte buralarda inşa edilen mescitler, bu bölgelerde Müslümanlığın yayılmasına büyük hizmet etti. İslâm fetihleri bu coğrafyaları tahrip etmediği gibi bölge insanının İslâm çatısı altında birleşmelerine ve kaynaşmalarına imkân sağladı. Bu sınırlar içerisinde büyük bir refah devleti tesis edildi. Halkın yararına işler yapıldı, fakif ve muhtaçlar gözetildi, hastalara hizmetçiler tayin edildi, dilenmeyi önleyebilmek adına tahsisatlar oluşturuldu.
Velîd döneminde İslam ülkesinin hemen her yerinde eş zamanlı olarak büyük bir imar faaliyetine girişildi. Yollar yapıldı, kuyular açıldı, hastahaneler ve okullar oluşturuldu. Kâbe'nin tamiri, Mescid-i Harâm ile Medine Mescidi'nin genişletilmeleri, Mescid-i Aksâ, başkent Dımaşk'a yaptırılan Ulu Camii, San'a Ulu Camii, Haleb Ulu Camii ile Fustat'taki Amr Camii'nin yeniden inşasında olduğu gibi bu dönemde gerçekleştirilen bir dizi imar faaliyeti dinî mimari açısından oldukça önemliydi.