Yanlış Üzerine Deneme

Yanlış belki bir duyumu bir düşünce gibi kabul etmekten ibarettir; o "ne kendi aralarında karşılaştırılan duyumlarda ne de düşüncelerde olmayıp duyum ve düşüncenin buluşmasında" olacaktır.
Platon'un bütün kuramı şu çok yalın formüle sıkıştırılabilir: yargıdan başka yerde yanlış yoktur. Filan ya da falan şeyi düşünmekle, aldanılmaz. Ancak bir şey var olarak ya da bir başkasına birleşmiş olarak anlaşılacak olursa, aldanılır. Yanlış, birleşmiş şeylerde değil, bağlantıdadır.
Yanlış, kendisine verilmiş olan ögeleri temsil ederek, değiştirerek ve kendisine faydasız ve karşıt olanları reddederek gelişebilecek düşüncede oluşan gerçek bir organizmdir.
Duygu, yanlışı doğurabilir ve yanılmış bir sistemin kurulmasında bir karışması varsa yanlış, ancak kendisini ortaya çıkaran neden, etkiye devam ederek, onu yok edecek olan çekilişikleri önlerse devam edebilecektir. Olumlu etkisinden başka, duygunun olumsuz etki yapması da gerekir.
Herhâlde kendiliklerinden kendilerini kabul ettirerek tutkunun davranışlarına bir dizgin takan gerçeklikler pek az sayıdadırlar. Pek çok defalar gerçekliği beklemek değil, gerçekliğin önünde gitmek gerekir. Gerçeklik aranmakla bulunur. Tabiat ise yanlışlarımızı çürütmeyi üzerine almaz.
Yanlışa karşı bağlılık onu bırakmaktan alıkoyar Yanlışı doğuran aynı neden, onu saklar ve tuhaf bir altüst olmayla alışkanlık yardım ederek, tutku bir atalet gücü gibi etki eder ve bu her kendiliğindenliği boğar.
Zihin çok defa kalple aldatılmıştır; ama kalp tarafından aldatılışı ancak ilkin onun kölesi olmasındandır.